ევროპულმა საბჭომ საქართველოს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსი მიანიჭა. ევროკავშირში სრულფასოვნად გაწევრება გარკვეულ პროცედურებთანაა დაკავშირებული. მოდი, ეტაპობრივად მივყვეთ თუ რას უნდა ველოდოთ ევროკავშირის სტატუსის შემდეგ.
ევროკავშირში გაწევრიანების პროცედურა ხანგრძლივი და კომპლექსურია, რაც 27 წევრი ქვეყნისგან შემდგარი ბლოკის პოლიტიკურ და ეკონომიკურ სტანდარტებთან შესაბამისობისთვის მრავალი რეფორმის განხორციელებას მოიცავს.
ევროკავშირს ჰყავს შვიდი ინსტიტუტი, რომელთაგან სამი უშუალოდ მონაწილეობს წევრობის გაფართოების პროცესში:
- ევროსაბჭო
- ევროკომისია
- ევროპარლამენტი
ევროსაბჭოს შემადგენლობაში შედიან ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების ან მთავრობის მეთაურები, კომისიის პრეზიდენტი და საბჭოს პრეზიდენტი. საბჭო იკრიბება სამიტებზე, რათა განიხილონ ევროკავშირის კანონმდებლობა და ადგენს ევროკავშირის უფრო ფართო პოლიტიკურ დღის წესრიგს. ის ასევე პასუხისმგებელია ევროკავშირის წევრობის განაცხადების მიღებაზე თუ უარყოფაზე.
წევრობის კანდიდატის სტატუსი ევროკავშირამდე მისასვლელ გზაზე პირველი ეტაპია. თანაც სტატუსის მქონე ქვეყნებს არ აქვთ გარანტია, რომ ევროკავშირის წევრები ოდესმე გახდებიან, ინდივიდუალურია გაწევრიანებისთვის საჭირო დროც.
მას შემდეგ რაც ევროკავშირის 27-ვე ქვეყანა შეთანხმდება, რომ წევრობის კანდიდატმა კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა მოთხოვნა დააკმაყოფილა, კომისია წერს ანგარიშს, სადაც ამბობს, რომ ქვეყანა ევროკავშირის წევრობისთვის მზადაა.
ქვეყნებს უნდა ჰქონდეთ მოქმედი საბაზრო ეკონომიკა, სტაბილური დემოკრატიული ინსტიტუტები და შეეძლოთ ევროკავშირის კანონების განხორციელება და წევრობის ვალდებულებების შესრულება.
ამის საფუძველზე, ევროკავშირის წევრი ქვეყნების აბსოლუტური მხარდაჭერისა და ევროპარლამენტის თანხმობის შემთხვევაში მთავრდება მოლაპარაკებების პროცესი.
- ჩვეულებრივ, რამდენი დრო სჭირდება ევროკავშირში გაწევრიანებას?
საშუალოდ, 21 ამჟამინდელი წევრიდან თითოეულს, რომლებმაც გაიარეს გაწევრიანების პროცესი, ევროკავშირში გაწევრიანებას დაახლოებით ცხრა წელი სჭირდება. (ევროკავშირის ექვსი სხვა ამჟამინდელი ქვეყანა იყო თავდაპირველი დამფუძნებელი წევრი.) ვადები განსხვავდება, თუმცა, დამოკიდებულია ეროვნულ და გლობალურ პოლიტიკაზე და იმაზე, თუ რამდენად სჭირდება ქვეყანას საკუთარი კანონების რეფორმირება ევროკავშირის სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად. ცხრა ქვეყნისთვის გაწევრიანების სრულ პროცესს 10 ან მეტი წელი დასჭირდა; კვიპროსსა და მალტას თითქმის 14 წელი დასჭირდა ოფიციალურად გაწევრიანებას, რაც ყველაზე გრძელია ამჟამინდელ წევრ ქვეყნებს შორის.
მხოლოდ კანდიდატის სტატუსის მიღწევას შეიძლება რამდენიმე წელი დასჭირდეს. ევროკავშირის ამჟამინდელ წევრებს შორის საშუალოდ დაახლოებით 3,5 წელი დასჭირდა იმ დროიდან, როდესაც ქვეყანამ ოფიციალური განაცხადი წარადგინა ევროსაბჭოს მიერ მისი კანდიდატურის დამტკიცებამდე.
უკრაინისა და მოლდოვას განაცხადები დაახლოებით 11-ჯერ უფრო სწრაფად იქნა დამტკიცებული, ვიდრე საშუალო ევროკავშირის წევრი, თითქმის ოთხი თვე დასჭირდა. (უკრაინამ განაცხადი წარადგინა 2022 წლის 28 თებერვალს, მოლდოვამ კი – 3 მარტს; ორივე ქვეყანას მიენიჭა კანდიდატის სტატუსი 23 ივნისს.) შემდეგი ყველაზე სწრაფი იყო საბერძნეთი, რომელიც კანდიდატურაზე ავიდა დაახლოებით რვა თვეში. მალტას (9,4 წელი) და ირლანდიას (8,4 წელი) ყველაზე დიდი დრო დასჭირდათ კანდიდატურის მისაღწევად.
ევროკავშირში გაწევრიანების მოლაპარაკებების ეტაპი ყველაზე გრძელია. ევროკავშირის ამჟამინდელ წევრებს შორის მოლაპარაკებების დაწყებასა და გაწევრიანების ხელშეკრულების ხელმოწერას შორის დრო საშუალოდ 4 წელიწადს იკავებს – რაც შეადგენს გაწევრიანების პროცესის საშუალო ხანგრძლივობის დაახლოებით ნახევარს.
აქვს თუ არა ევროკავშირს რაიმე წესები იმ შემთხვევაში, თუ წევრი ქვეყანა თავს დაესხმება სამხედრო თავდასხმას, როგორც ამას ცოტა ხნის წინ რუსეთი უკრაინას დაუპირისპირდა?
2009 წლიდან ევროკავშირის ქვეყნები ვალდებულნი არიან ურთიერთდაცვითი პუნქტით დაეხმარონ „მათ ხელთ არსებული ყველა საშუალებით“ იმ თანამემამულე წევრებს, რომლებიც ექვემდებარებიან შეიარაღებულ აგრესიას. დახმარება არ შემოიფარგლება პირდაპირი სამხედრო მხარდაჭერით, ამიტომ ნეიტრალიტეტის პოლიტიკის მქონე ქვეყნებს შეუძლიათ მონაწილეობა მიიღონ. პუნქტი მხოლოდ ერთხელ იქნა გამოყენებული – საფრანგეთის მხარდასაჭერად 2015 წლის 13 ნოემბრის პარიზში ტერაქტის შემდეგ.
ევროკავშირის წევრების უმეტესობა (27-დან 21) ასევე არის ჩრდილო ატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის (ნატოს), საერთაშორისო სამხედრო ალიანსის ნაწილი, თავისი კოლექტიური თავდაცვის დებულებებით.
მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირი უპირველეს ყოვლისა ეკონომიკურ და პოლიტიკურ ალიანსს წარმოადგენს, მან მიუთითა სვლაზე მისი თავდაცვის შესაძლებლობების გასაძლიერებლად. ევროკომისიამ ახლახან შესთავაზა შექმნილიყო თავდაცვის ერთობლივი შესყიდვების სამუშაო ჯგუფი, რომელიც კოორდინაციას გაუწევს წევრების სამხედრო ხარჯებს უკრაინაში რუსეთის შეჭრის საპასუხოდ.
საბოლოოდ, ევროკავშირის ყველა წევრი სახელმწიფო და წევრობის კანდიდატი ქვეყანა ხელს აწერს და ამტკიცებს წევრობის ხელშეკრულებას, სადაც ევროკავშირში გაწევრიანების ზუსტი თარიღია მითითებული.
