საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ გამოაქვეყნა ახალი კვლევა, რომელიც ასახავს ქვეყნის სასამართლო სისტემაში არსებული სისტემური პრობლემების სიღრმისეულ ანალიზს. დოკუმენტი დაფუძნებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებებზე, რომლებიც საქართველოს წინააღმდეგ ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში იქნა მიღებული.
კვლევის ფარგლებში შესწავლილია 48 საქმე, რომლებშიც სტრასბურგის სასამართლომ 2004 წლიდან დღემდე საქართველოს წინააღმდეგ დაადგინა ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების დარღვევა. აღნიშნული საქმეებიდან ყველაზე მაღალი წილი — 26% — სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევას ეხება. სწორედ ამ სამართალწარმოების ხარვეზების გამო, ქვეყანას დაეკისრა დაახლოებით 460,000 ევროს კომპენსაციის გადახდა დაზარალებულებისთვის.
საიას განცხადებით, პრობლემის სერიოზულობაზე მიუთითებს ის ფაქტიც, რომ არაერთი მოსამართლე, რომელთა გადაწყვეტილებებმაც ევროპულმა სასამართლომ ადამიანის უფლებათა დარღვევად მიიჩნია, კვლავ საქმიანობს სასამართლო სისტემაში, ხშირად — მაღალი თანამდებობების დაკავებით.
ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულების კუთხითაც სურათი მძიმეა: საქართველო ევროპის საბჭოს წევრ 46 ქვეყნიდან მეხუთე ყველაზე ცუდ მაჩვენებელზე იმყოფება. მას მხოლოდ მალტა, ალბანეთი, აზერბაიჯანი და რუსეთი უსწრებენ.
კვლევა მიუთითებს შემდეგ სისტემურ პრობლემებზე:
- დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილებები: სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინებები ხშირ შემთხვევაში შაბლონურია და არ პასუხობს მხარეების არგუმენტებს;
- შეჯიბრებითობის პრინციპის დარღვევა: სასამართლო პროცესში ხშირია ბრალდების უპირატესობა, არ ხდება მტკიცებულებების სათანადო გამოკვლევა;
- გაჭიანურებული მართლმსაჯულება: პროცესი დროში იწელება, რაც საერთაშორისო სტანდარტებით ადამიანის უფლებების დარღვევად ითვლება;
- მოსამართლეთა დანიშვნის პრაქტიკა: იუსტიციის უმაღლესი საბჭო პროცესზე გადაჭარბებულ გავლენას ახორციელებს;
- პასუხისმგებლობის გარეშე დარჩენილი მოსამართლეები: სასამართლოს სისტემაში კვლავ საქმიანობენ ის მოსამართლეები, რომელთა გადაწყვეტილებებიც ადამიანის უფლებათა მნიშვნელოვან დარღვევად შეფასდა.
კვლევაში გამახვილებულია ყურადღება აქციებთან დაკავშირებულ საქმეებზე, სადაც ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრება ხშირ შემთხვევაში დაუსაბუთებლად ხდება და მოქალაქეებს პრაქტიკულად მტკიცების ტვირთი აკისრიათ. სასამართლოები ძირითადად ეყრდნობიან მხოლოდ სამართალდამცავთა ჩვენებებს და არ იკვლევენ საქმის არსებით გარემოებებს, რაც ეწინააღმდეგება როგორც ეროვნულ, ისე საერთაშორისო სტანდარტებს.
საია განსაკუთრებულად კრიტიკულად აფასებს 2021 წელს მიღებულ საკანონმდებლო ცვლილებებს, რომლებმაც გააძლიერა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გავლენა და შეამცირა ინდივიდუალური მოსამართლეების დამოუკიდებლობა. აღნიშნული პროცესი ხელს უწყობს კორპორატიული მმართველობის გაღრმავებას სასამართლო სისტემაში.
ორგანიზაციის შეფასებით, არსებული მდგომარეობა არამარტო ადამიანის უფლებათა დაცვის კუთხით ქმნის საფრთხეს, არამედ აფერხებს ქვეყნის პროგრესს ევროინტეგრაციის გზაზე — კერძოდ, სამართლის უზენაესობისა და ანგარიშვალდებულების სტანდარტების დაკმაყოფილების თვალსაზრისით.
